Antarctica bewaart een geheim onder zijn kilometers dikke ijslaag: een netwerk van verborgen meren die zich in langzame cycli vullen en leeglopen, onzichtbaar voor het menselijk oog maar cruciaal voor de stabiliteit van het witte continent. Een nieuwe studie in Nature Communications, gebaseerd op tien jaar observaties van de CryoSat-satelliet, heeft 85 onbekende subglaciale meren geïdentificeerd, waarmee het aantal tot nu toe geregistreerde actieve waterlichamen op 231 komt.
Meren die onder het ijs ademen
De onderzoekers ontdekten subtiele veranderingen in de hoogte van het ijsoppervlak, dat steeg of daalde naarmate de meren zich vulden en leegliepen. Deze “hartslag” onder het ijs biedt een uniek inzicht in wat er gebeurt aan de basis van de Antarctische ijskap, enkele kilometers diep, waar druk, geothermische warmte en wrijving een deel van het ijs in vloeibaar water omzetten.
Tot voor kort waren er wereldwijd slechts 36 volledige vul- en leegloopcycli waargenomen. Het team onder leiding van Sally Wilson van de Universiteit van Leeds heeft er nog 12 geïdentificeerd, wat aantoont dat de subglaciale hydrologie veel actiever is dan gedacht.
Een onderling verbonden netwer
De ontdekking beperkt zich niet tot nieuwe meren. De analyse bracht vijf onderling verbonden systemen aan het licht, een soort natuurlijke pijpleiding waarlangs het water onder Antarctica stroomt. Deze verbindingen zouden de wrijving tussen de ijskap en de rotsbodem kunnen verminderen, waardoor het ijs sneller naar de oceaan glijdt. En daar ligt de sleutel: die beweging heeft een directe invloed op de stijging van de zeespiegel.
Anna Hogg, medeauteur van de studie, vat het als volgt samen: “Het was fascinerend om te ontdekken dat de omvang van de meren van cyclus tot cyclus verandert. Antarctica is veel dynamischer dan we dachten.”
Vostok, de slapende reus
Niet alle meren zijn actief. Het Vostokmeer, begraven onder vier kilometer ijs in Oost-Antarctica, bevat tot 65.000 km³ water, genoeg om de Grand Canyon meerdere keren te vullen. Het wordt als stabiel beschouwd, maar als het zou leeglopen, zou dat een enorme impact hebben op het evenwicht van het ijs en de oceaancirculatie.
Een ontbrekend stukje in de klimaatmodellen
Wetenschappers waarschuwen dat de meeste klimaatmodellen nog geen rekening houden met de subglaciale hydrologie. Inzicht in hoe deze meren zich vullen, leeglopen en met elkaar in verbinding staan, is essentieel om nauwkeurig te kunnen voorspellen hoeveel de zeespiegel de komende decennia zal stijgen.
“Door in kaart te brengen waar en wanneer ze actief zijn, kunnen we hun impact op de dynamiek van het ijs beginnen te kwantificeren”, concludeert Wilson. Het is een race tegen de klok: terwijl de planeet opwarmt, herinnert Antarctica ons eraan dat wat er onder het onzichtbare ijs gebeurt, de toekomst van de kusten van de wereld kan veranderen.
