Het schoonmaken van het huis heeft voordelen zoals het bevorderen van de concentratie, het verminderen van stress, het voorkomen van allergieën en het verminderen van het risico op aandoeningen van de luchtwegen. Wanneer deze gewoonte echter een dwangmatige behoefte wordt, kan dat een alarmsignaal zijn.
Wanneer schoonmaken geen gezonde gewoonte meer is
Meteen schoonmaken als er iets vies wordt of rommel opruimen zodra het ontstaat, is een nuttige gewoonte om te voorkomen dat taken zich opstapelen. In bepaalde gevallen wordt dit gedrag echter een oncontroleerbare verplichting.
Volgens psychologen kan het voortdurend schoonhouden van het huis een symptoom zijn van een obsessief-compulsieve stoornis (OCS), vooral wanneer vuil of bacteriën angst of onrust veroorzaken.
In deze gevallen werkt schoonmaken als een manier om de angst te kalmeren en repetitieve gedachten te verdrijven, ook al is het effect tijdelijk.
De dwang kan problematisch worden wanneer er veel tijd wordt besteed aan schoonmaken, het gebruik van ruimtes in huis wordt beperkt om te voorkomen dat ze vuil worden, er verwondingen aan de handen ontstaan door overmatig gebruik van hygiëneproducten, bezoek wordt verboden of zelfs voorwerpen worden schoongemaakt die dat normaal gesproken niet nodig hebben.
Verschil tussen manie en stoornis
Frequent schoonmaken houdt niet altijd verband met een OCD. Vaak is het een reactie op een manie, een obsessie voor orde waarvan de oorsprong niet helemaal duidelijk is. Factoren zoals familiegeschiedenis, stressvolle situaties, traumatische ervaringen, angst of depressie kunnen verband houden met dit gedrag.
De psychologie geeft aan dat wanneer schoonmaken wordt gebruikt om tijdelijke spanningen te verlichten, het aan te raden is om alternatieven te zoeken, zoals meditatie of yoga.
Als het schoonmaken echter een groot deel van de dag in beslag neemt, het sociale leven verstoort of aanzienlijk ongemak veroorzaakt, is professionele hulp essentieel. Een specialist kan de persoon begeleiden om irrationele gedachten onder ogen te zien en te begrijpen dat blootstelling aan imperfectie geen reëel risico vormt.
Perfectionisme en behoefte aan controle
De obsessie voor orde en netheid wordt vaak in verband gebracht met perfectionistische persoonlijkheden. De overtuiging dat alles onder controle moet zijn, veroorzaakt angst die kan leiden tot dwangmatig gedrag. Vaak ontstaat deze fixatie als een mechanisme om angstaanjagende of terugkerende gedachten te vermijden.
Het is belangrijk om de impact van dit gedrag te analyseren: als het ten koste gaat van sociale activiteiten, de gezondheid beïnvloedt of tot isolatie leidt, kan er sprake zijn van een dieper liggend probleem. In deze gevallen kan professionele hulp helpen om de relatie met schoonmaken te veranderen en te accepteren dat imperfectie deel uitmaakt van het dagelijks leven.
